Chủ Nhật, 12 tháng 10, 2025
no image

 Chồng tôi ra nước ngoài nửa tháng, cháu nhỏ ngày ngày gọi điện cho tôi. “Cô ơi, cô về đi” Thầm nghĩ ở nhà một mình cũng chán, tôi quyết định về nhà mẹ đẻ vài hôm. Hôm sau, khi tôi đang rửa mặt, mẹ tôi đi tới đứng bên hông cửa trò chuyện với tôi. Hỏi tôi “hôm nay muốn ăn món gì.” Tôi đáp, “sao cũng được.” Bà ấy bảo, “con cứ nói đi, để mẹ mua.” Tôi cảm nhận được sự ân cần và chăm sóc của bà ấy, không khỏi trêu ghẹo, “Mẹ tốt với con như thế từ bao giờ vậy?” Bà ấy ngại ngùng lườm tôi một cái rồi lại giận dỗi nói, “Mẹ biết, ngày trước là mẹ không tốt. Mẹ có lỗi với con nhưng sau này mẹ sẽ thay đổi. Con xem mấy năm qua, có phải mẹ đã sửa đổi nhiều rồi không?” Bà ấy như vậy tôi thấy không quen, đành lấp liếm nói. “Con đang rửa mặt đây, mẹ ra ngoài trước đi. Trong khoảnh khắc cửa đóng lại, nước mắt chợt tuôn rơi. Bà ấy đã vạch trần rất nhiều chuyện cũ mà tôi chôn sâu nơi tận cùng ký ức. Kể cả Đương Đương, cô bạn thân nhất của tôi, cũng không biết hồi nhỏ tôi sống thế nào, chỉ loáng thoáng biết rằng ngày ấy tôi rất đáng thương. Tôi sinh ra trong những năm 80, là thời kỳ kinh tế tăng trưởng như gió. Khi tôi ra đời thì trong nhà đã có tivi, máy may. Phải hiểu rằng ở thời đại ấy, gia đình nào có những vật dụng giá trị như vậy đều là nhà giàu. Lúc mới sinh tôi rất hạnh phúc. Hồi ấy trong nhà chỉ có một đứa bé là tôi. Hai người cô của tôi đều chưa lấy chồng, ngày ngày không phải người này chơi với tôi thì cũng là người kia dỗ tôi ngủ. Theo lời của họ thì hồi nhỏ tôi rất thông minh, hoạt bát, khéo mồm, khéo miệng. Chưa tới một tuổi, tôi đã biết nịnh hót, nói là “sau này lớn lên sẽ hiếu kính với ông bà và các cô.” Cứ như vậy tới khi tôi 6 tuổi. Các cô đều dần đi lấy chồng. Sau khi cha tôi đi xa làm ăn, mẹ tôi bắt đầu mê chơi bài. Từ đó mẹ tôi chơi suốt một ngày ba buổi, không sót buổi nào. Còn việc tôi có ăn no hay không, có mặc ấm hay không đều không quan trọng bằng bài bạc của bà ấy. Một ngày mùa đông nọ, cô nhỏ của tôi về nhà, thấy tôi bị nhiễm lạnh tới mức nước mũi chảy ròng ròng. Cô liền hỏi mẹ tôi đâu rồi? Tôi đáp,  “bà ấy đang chơi bài” Cô tôi bèn vào phòng lấy quần áo mặc cho tôi, tức giận vô cùng “Mẹ cháu không phải là người. Từ sáng tới khuya chỉ biết bài bạc. Chết luôn trên bàn bạc cho xong. Trời lạnh thế này còn cho cháu ăn mặc phong phanh vậy hả? Có ai làm mẹ mà như thế không?” Lần đó tôi nghe thấy cô tức giận trò chuyện rất lâu với ông bà nội của tôi trong phòng, cũng nghe thấy bà tôi than thở, “gia môn bất hạnh. Giờ cha mẹ còn sống vẫn chăm nom được con bé, tới lúc cha mẹ đi rồi, con bé sẽ đáng thương lắm.” Cô nhỏ của tôi là người thẳng tính, tới lúc mẹ tôi về, cô ấy lập tức chỉ trích mẹ tôi. Mẹ tôi bực bội nói, “Đáng thương gì chứ? Nó chết lạnh hay chết đói rồi?” Tôi hôm ấy mẹ tôi mắng chửi tôi rất lâu, cảnh cáo tôi không được tiếp tục mách với ông bà và cô tôi nữa. Hồi ấy tôi còn quá nhỏ, nhưng trong lòng đã tích tụ rất nhiều căm hận và uất ức. Có lần tôi bị sốt cao, bà ấy đi chơi bài về hỏi tôi,  “tại sao lại nằm trên giường.” Tôi đáp, “tôi rất mệt.” Bà ấy bực bội bảo, “mệt thì đi bác sĩ khám, bảo tao làm gì? Tao biết khám bệnh à? Bảo cô mày dẫn đi ấy.” Cô cả của tôi cũng nghe về những chuyện này, âm thầm bảo tôi “cháu phải cố học thật giỏi, xuất sắc hơn người rồi đừng để ý tới mẹ cháu. Giờ mẹ cháu không quan tâm tới cháu. Tới lúc mẹ cháu già thì cháu cũng mặc kệ bà ấy.” Tôi nghe theo lời cô tôi, cố gắng nắm bắt mọi cơ hội để giúp bản thân tiến tới. Cho nên thành tích học tập của tôi luôn xếp hàng đầu. Khi đó thường là ông bà tôi chăm lo cho tôi. Tuy mẹ chẳng để ý đến tôi nhưng kinh tế trong nhà còn tàm tạm. Năm tôi mười mấy tuổi, cha tôi kinh doanh thất bại, quay về nhà. Đây mới là sự khởi đầu của tai họa. Trong nhà không có cơ sở kinh tế, cha mẹ tôi cãi nhau suốt ngày. Tôi thường trở thành nơi trút giận của họ. Nhưng tính tôi ngang ngạnh không bao giờ để họ trút giận lên người mình, cho nên thường bị đuổi đánh, phải chạy tới nhà ông bà nội để lánh nạn. Cũng may sau khi kinh doanh thất bại, dù tính cách của cha tôi thay đổi rất lớn nhưng cha vẫn cực kỳ sợ ông nội tôi. Tôi không biết mấy năm đó làm thế nào mà tôi có thể sống nổi.

Thấy trẻ con nhà khác có đồ chơi mới, tôi vốn là người kiêu ngạo, dù hâm mộ đến chết cũng không lộ ra bất kỳ sự mong mỏi nào. Sau khi việc kinh doanh thất bại, gần như ngày nào cha mẹ tôi cũng cãi nhau, tôi sống với ông bà nội là chính. Thỉnh thoảng các cô tôi cũng đón tôi đi, tôi cũng dần trở nên nhạy cảm và kiêu ngạo. Những chuyện này là điều cấm kỵ trong lòng tôi, không muốn nhắc tới với bất kỳ ai. Nhưng trong thị trấn nhỏ nào có gì là bí mật. Nhớ lại có một lần trong trường có một người bạn gia cảnh khó khăn, trường phát động quyên góp, tôi quyên góp tiền ăn một tuần của mình. Giáo viên chủ nhiệm đứng trước lớp nói, “Mọi người coi đi, nhà Tình Tình khó khăn như vậy mà bạn ấy còn quyên góp nhiều thế này.” Tất cả mọi người đều quay ra nhìn tôi. Còn tôi thì thấy mặt mình nóng bừng, không thể ngẩng đầu lên nổi. Giáo viên chủ nhiệm đã vạch trần sự khốn cùng của tôi trước mặt mọi người, không thể trốn tránh. Dưới những món nợ chồng chất và những cuộc tranh chấp không ngừng, cuối cùng tôi cũng thi lên đại học. Cha mẹ tôi cực kỳ giận dữ, vì tôi không đỗ Thanh Hoa như họ mong muốn. Tâm tình của tôi khi ấy là thế này, “Hai người suốt ngày tranh cãi ầm ĩ. Trong nhà chẳng có lúc yên tĩnh, còn mong con thi đỗ Thanh Hoa. Đại học thì đỗ rồi nhưng học phí vẫn bặt vô âm tín.” Lúc cô cả gọi điện cho tôi, tôi nói với cô ấy. Cô tôi thở dài, “đây là số mệnh của con rồi. Sao con lại vớ phải cha mẹ như vậy chứ? Chẳng có chút trách nhiệm nào cả. Cái đức hạnh ấy thì sinh con làm gì không biết. Đúng là nghiệp chướng.” Mấy hôm sau, cô cả gửi cho tôi tiền học phí năm đầu tiên. Mẹ tôi ngượng ngùng, bảo tôi cảm ơn cô. Cô cả tôi bảo với bà ấy, “Con bé đã lên đại học rồi. Chị cũng trung tuổi rồi. Đời này định sống như thế mãi sao? Dù chị không nghĩ cho con bé thì cũng nghĩ đến tuổi già của mình chứ? Nhà người ta, con cái học kém, cha mẹ buồn phiền. Nhà chúng ta, con bé giỏi giang hơn người, nhìn là biết tương lai sáng lạn. Chị phá hỏng cuộc đời của con bé, mà chị cũng chẳng có tiền tiết kiệm, về già chị định sống thế nào? Anh trai em chắc cũng chẳng gượng dậy nổi, hi vọng duy nhất của chị là con bé, sao chị lại để em đưa tiền cho con bé đi học? Đứa nhỏ này là người thông minh nhất họ nhà mình, kiểu gì chị cũng phải nuôi con bé tới khi nó tốt nghiệp đại học đã chứ?” Không biết có phải những lời này của cô đã thực sự đánh thức mẹ tôi hay không?

Sau khi tôi lên đại học không lâu, mẹ tôi tìm một công việc, quyết định đi kiếm tiền. Nói thực tôi rất bất ngờ nhưng cũng chẳng mấy cảm động. Mười mấy năm qua, giữa chúng tôi gần như chẳng còn sót lại chút tình thân nào. Tôi hiểu rằng bà ấy làm vậy chỉ vì cân nhắc vấn đề dưỡng lão của bà ấy mà thôi. Thực tế thì quãng thời gian tôi học đại học sau đó, bà ấy thường xuyên nói với tôi , “Để nuôi tôi học đại học, bà ấy đã phải hi sinh bao nhiêu. Nếu sau này tôi không báo đáp bà ấy, tôi sẽ bị trời đánh thánh vật, không bằng súc sinh.” Thời đại học chẳng có nhiều thời gian rảnh. Quá trình trưởng thành khiến tôi thích làm bạn với câu chữ. Nhờ thu nhập từ văn chương, tôi có thể sinh hoạt không khác bạn bè là bao. Còn tình hình thực tế trong nhà, tôi chưa từng kể với bất kỳ ai, kể cả người bạn thân nhất của tôi. Sau nhiều cay đắng và cực khổ, cuối cùng tôi cũng tốt nghiệp đại học, có thể tay làm hàm nhai. Nhờ thành tích của bản thân, tôi vào làm công ty lớn nhất của địa phương, làm việc trực tiếp với sếp lớn. Cha tôi đề nghị tôi phải giao cho ông ấy 70% thu nhập để đền đáp công ơn nuôi dưỡng của ông ấy. Tôi cười lạnh, “Cái gì mà công ơn nuôi dưỡng? Cha từng nuôi hay từng dưỡng con? Suốt ngày lê lết bên chiếu bạc, cha còn không ngại mà nói ra yêu cầu này sao? Đừng nói là 70%, một đồng con cũng không cho cha. Nếu cha làm con khó chịu, con sẽ sống mái một trận với cha. Ngày bé con không phản kháng được, nhưng giờ con cũng chẳng sợ cha.” Dứt lời, tôi đàng hoàng bỏ đi. Khi kể chuyện này cho cô cả, cô giận dữ nói, “Cha con thật vô liêm sỉ. Cũng may con là con gái, mau chóng lấy chồng rồi rời xa cái nhà này, sống cuộc đời của chính mình đi thôi.” Sau đó cô cả tôi bắt đầu thu xếp cho tôi đi xem mắt. Tôi phản kháng. Thứ nhất là vì những người đàn ông cô tôi giới thiệu đều như khắc ra từ một khuôn, gia cảnh giàu có, thu nhập khá cao, sống nề nếp an phận. Thứ hai vì từ nhỏ tôi đã thấy cha mẹ cãi nhau suốt ngày, nguyền rủa đối phương chết sớm. Tôi thực sự không có bất cứ hứng thú gì với hôn nhân. Thậm chí còn nghĩ cả đời không kết hôn cũng tốt. Cô cả thấy tôi từ chối hết thì rất không vui, hỏi tôi lẽ nào tôi không thích ai sao? Tôi đáp, tôi không thích. Cô ấy nhíu chặt mày. “Cô biết con kén chọn nhưng phải nghĩ thực tế hơn. Cha mẹ con đã như vậy rồi, con có thể lấy được người tốt đến đâu cơ chứ? Mau lấy chồng rồi sống cuộc đời của mình đi thôi.”Việc có thể rời xa gia đình này, có sức hút rất lớn đối với tôi. Nhưng tôi không mong điều đó được thực hiện, thông qua hôn nhân, trước vô vàn áp lực, tôi vẫn không chịu chấp nhận. Cô cả của tôi cũng mất hết kiên nhẫn với tôi. Chúng tôi dây dưa suốt một năm, sau đó cô cũng mặc kệ tôi. Dù cô cả có làm thế nào để bắt tôi chấp nhận số mệnh, tôi vẫn không chịu. Tôi không thể quyết định cuộc sống của mình trước khi trưởng thành. Nhưng cuộc sống sau khi trưởng thành, phải do chính tôi định đoạt. Số mệnh của tôi phải thuộc về tôi, chứ không phải ông trời. Sau đó tôi gặp ông xã tôi. Có lẽ sự chín chắn điềm tĩnh, sự dịu dàng săn sóc của anh ấy đã tạo cho tôi cảm giác như cha, như anh. Tôi rất ít khi tin tưởng bất kỳ ai, nhưng lại tin tưởng anh ấy. Tôi nhận lời yêu anh ấy, thoải mái hưởng thụ tình yêu nhưng tôi không hề có hứng thú với hôn nhân. Cho rằng đó chỉ là một tờ giấy, có cũng được mà không có cũng chẳng sao. Hoặc có lẽ vì tôi không biết nên kể cho anh thế nào về gia đình của mình. Dưới sự thôi thúc của thời gian, anh ấy dẫn tôi về ra mắt cha mẹ. Nhưng một năm sau đó, tôi vẫn chưa đưa anh ấy về nhà mình. Có lần anh ấy nhắc tới chuyện kết hôn. Tôi đáp, “tôi thấy sống thế này rất ổn. Tôi không thích hôn nhân.” Anh ấy sửng sốt tưởng tôi đang nói đùa, “Làm gì có người phụ nữ nào không thích hôn nhân?” Tôi trả lời, “Tôi không thích là không thích.” Anh  ấy nói “không lẽ em định sống với anh như thế này cả đời?” Tôi lẳng lặng nhìn anh ấy, “sao lại không thể?” Anh ấy nổi giận, “Em đang đùa giỡn với tình cảm của anh đấy à?” Ngày hôm ấy tôi kể cho anh nghe toàn bộ quá khứ của mình, kể suốt đêm. Anh ấy rất kinh ngạc. Anh ấy cứ tưởng rằng tôi phải là một cô bé được cha mẹ cưng chiều, nâng niu. Cho nên họ sẵn sàng bỏ ra hết thảy để bồi dưỡng tôi thành tài. Anh ấy nói, “em biết không, điểm thu hút anh nhất chính là nụ cười của em. Em luôn vui vẻ lạc quan là thế mà không ngờ em từng phải chịu đựng nhiều chuyện như vậy.” Tôi có nén nước mắt, “không vui vẻ lạc quan thì biết làm thế nào? Gặp ai cũng than thở khóc lóc ư? Em không cần sự thương hại của người khác.” Anh ấy đáp, “Anh ấy không thương hại. Anh ấy thương tiếc tôi. Những thứ cha mẹ còn nợ tôi, anh ấy sẽ bù đắp cho tôi.” Tôi hỏi anh ấy, “Tôi có một gia đình như vậy. Anh ấy vẫn còn muốn kết hôn với tôi sao?”

Anh ấy gật đầu nói, “Dù gia đình em thế nào đi chăng nữa. Đó cũng không phải là điều mà em có thể lựa chọn. Trong một gia đình như vậy mà em vẫn nỗ lực, không buông xuôi, không chấp nhận, ra sức hoàn thiện bản thân. Anh càng thấy đáng quý hơn. Anh biết tại sao em không muốn kết hôn. Em không cần thấy xấu hổ vì gia đình của mình. Anh cam đoan là tất cả mọi người trong gia đình và bạn bè của anh đều sẽ tôn trọng em.” Có lẽ những lời này của anh ấy đã làm tôi cảm động. Tôi quyết định kết hôn với anh ấy nhưng trước khi đưa anh ấy về nhà tôi vẫn lo lắng bất an. Tôi không biết sau khi gặp mặt sẽ thế nào, cũng không biết tương lai sẽ ra sao. Nhưng con người luôn phải tiến về phía trước không phải ư? Trước khi gặp mặt, anh ấy vẫn chuẩn bị quà ra mắt. Tôi thì rất thờ ơ, lạnh nhạt. Tôi không cảm thấy cần phải câu nệ, lễ tiết với cha mẹ tôi. Bảo anh ấy thích chuẩn bị gì thì chuẩn bị. Anh ấy nghiêm túc nói, “Anh tôn trọng em . Cho nên anh cũng sẽ tôn trọng người nhà của em.” Buổi gặp mặt rất thuận lợi. Không biết có phải phong thái của ông xã tôi đã đàn áp họ hay không hay là do rốt cuộc họ cũng tỉnh ngộ. Dù sao thì trong buổi gặp mặt đó, cách cư xử của họ rất bình thường. Ông xã tôi cực kỳ tôn trọng họ. Có lẽ với cha mẹ tôi, đời này họ luôn chơi bời phóng túng, sống vô trách nhiệm, luôn gặp phải ánh mắt mỉa mai châm chọc từ người khác, phải chăng họ chưa từng biết cảm giác được người khác tôn trọng là thế nào. Sau lần đó, mỗi dịp lễ tết, ông xã tôi đều chuẩn bị lễ lạt tới nhà tôi, trò chuyện với cha mẹ tôi, thỏa mãn tâm nguyện của họ. Có lẽ sự tôn trọng của ông xã tôi dành cho họ đã đánh thức lòng tự tôn của họ. Nói chung những thói xấu mà họ không chịu sửa đổi, dù bị tôi phản đối suốt nhiều năm lúc này bỗng có biến chuyển rất lớn. Sau tuổi 50, họ bắt đầu học cách làm cha mẹ. Ban đầu tôi cũng chẳng bận tâm. Lúc nhỏ tôi cần được chăm sóc thì hai người đang ở đâu? Giờ tôi đã trưởng thành rồi, đâu cần hai người quan tâm nữa. Ông xã lại khuyên nhủ tôi, “Không dễ gì họ mới chịu hướng thiện. Đây là câu chuyện tốt. Đừng dùng sự lạnh lùng để đẩy họ về con đường cũ. Suốt bao năm nay, lẽ nào em thực sự không cần một gia đình bình thường, ấm áp hay sao? Thực ra anh biết em vẫn rất yêu cha mẹ mình. Chẳng qua họ đã khiến em quá đau lòng nên em mới không chịu thừa nhận tình cảm của em dành cho họ. Đừng bướng bỉnh, cố chấp. Em cứ nghĩ mà xem, nếu ngày xưa họ không phóng túng ăn chơi thì sao em có thể giận dữ mà phấn đấu hết mình. Không phải anh muốn em biết ơn họ vì họ đã làm tổn thương em. Mà mong em buông bỏ oán hận vì có lẽ mọi thứ đều được sắp đặt.”

Trời xanh vốn đã định sẵn ư? Có lẽ là vậy. Nếu không vì họ, biết đâu tôi đã sớm lấy người khác, sống bình thản tuần tự, có thể giống một số cô gái được cha mẹ nuông chiều thái quá, ngây thơ, ngốc ngếch mà rơi vào tay những tên đàn ông tồi tệ. Tình yêu mà ông xã dành cho tôi vừa sâu vừa nặng. Anh ấy biết tôi không dễ dàng tin tưởng người khác nên trước khi kết hôn đã mua nhà, rồi chỉ để mình tôi đứng tên. Lại chuyển phần lớn tài sản sang danh nghĩa của tôi. Dù tôi thích gì anh ấy cũng đáp ứng hết. Tình yêu có thể khiến tư tưởng của một người trở nên ôn hòa bao dung. Tôi dần chấp nhận sự hối cải của cha mẹ. Chỉ sự khoan dung và tôn trọng mới có thể khiến một người thực sự quay đầu hối cải. Chuyện mà năm xưa tôi không làm được, ông xã đã làm thay tôi. Có lẽ sự phản đối và kháng cự của tôi năm xưa đều chưa phải cố gắng hết sức. Bây giờ họ không khác cha mẹ bình thường là bao. Họ cũng già rồi, nhưng cuộc sống về già rất tốt. Có người bảo với tôi, “Cha mẹ cháu vẫn là sướng nhất. Ăn chơi cả đời, không ngờ về già còn sướng như vậy. Đúng là được lợi quá.” Nhưng họ có thật sự được lợi hay chăng? Về mặt vật chất thì đúng là tôi rất hào phóng. Nhưng tôi hiểu rằng, vì thiếu 20 năm tình cảm nên chúng tôi không thể thân mật như những gia đình bình thường. Bảo tôi đưa tiền thì không sao cả. Nhưng bảo tôi đi du lịch cùng cha mẹ hoặc chăm sóc chăn gối cha mẹ như những người con khác thì tôi không làm nổi. Mọi chuyện có thể làm được chắc chỉ có thể bỏ tiền mà thôi. Đây chính là đời người, có được ắt có mất. Có những chuyện nhất định phải cho đi mới được hồi báo. Nhưng tôi biết trong lòng tôi vẫn yêu thương họ. Chẳng qua tôi không thể làm nũng với cha mẹ hay gặp chuyện gì là tìm cha mẹ đầu tiên như những đứa con khác thôi. Tôi đã quen với việc tự giải quyết mọi vấn đề của mình. Những năm gần đây, lòng tôi ngày càng bình yên nhẹ nhõm. Mọi sự phẫn nộ và chua xót đều biến mất khỏi cuộc đời tôi. Mâu thuẫn với cha mẹ có thể hóa giải tới đâu tôi cũng không biết. Nhưng hẳn là sẽ phát triển theo chiều hướng tốt. Tình yêu của ông xã dành cho tôi vẫn như thủa ban đầu, khiến tôi dần tin tưởng rằng trên đời này thực sự sẽ có một người yêu tôi như sinh mệnh. Tôi cũng có ngày càng nhiều bạn bè thân thiết, để tôi biết là mình sống trên đời không hề cô độc. Có người yêu tôi, cũng có người tôi yêu. Tôi cũng thực sự hiểu được, điều cuối cùng làm chúng ta hạnh phúc là yêu chứ không phải hận.

READ MORE
Thứ Bảy, 29 tháng 3, 2025
no image

 Tôi từng ước được nghỉ hưu sớm ở trang trại trên đồi, nhưng rồi nhận ra hạnh phúc ở ngay trong những điều giản dị của hiện tại.

Mấy hôm nay tôi đắm chìm trong suy nghĩ về một đoạn trích từ: "Lúc nghĩ ở phía trước. Lúc lại quả quyết đã ở sau lưng. Hạnh phúc cứ xa xôi như một ảo ảnh, mãi mãi không chạm vào được. Cuối cùng, hạnh phúc ở đâu?".

Lẫn cả định chất và định lượng, không thể áp hệ quy chiếu của bất kỳ ai để định nghĩa về hạnh phúc. Thật khó để lý giải hạnh phúc bởi: Làm sao có thể nói với người đói khổ, hạnh phúc là trăng thanh gió mát. Hãy mang cho họ một bữa ăn no bằng cơm có thịt. Làm sao có thể nói với người vô gia cư, hạnh phúc là gia đình đong đầy. Hãy cho họ một mái hiên trú được mưa, che được nắng.

Làm sao có thể nói với người đang đau buồn vì cách biệt âm dương, hạnh phúc chính là mỗi sớm tối quây quần bên nhau. Hãy mang cho họ một hy vọng về cuộc sống vẫn tiếp diễn với người ở lại.

Tự rất lâu từ những năm đôi mươi dù vẫn đang sôi nổi, tôi đã nghĩ về việc sẽ về hưu năm 40 tuổi, tích luỹ tiền mua mảnh vườn trên đồi, quây lại thành trang trại hoa. Nuôi vài bầy gà, đào một cái ao nhỏ trồng sen, bờ ao vài cây phượng tím, anh đào, ban trắng...

Cả ngày, tôi làm vườn. Mỗi tối chiều sẽ uống trà, đọc và thi thoảng ngắm nhìn giai nhân của cuộc đời. Khuya sẽ viết sách. Những hôm khi trăng thanh gió mát sẽ uống rượu tự ủ. Say lên lại ngâm thơ tự tác: "Ta xa rời khói bụi Lấy sương khói làm vui, Mươi năm chìm giấc ngủ, Quên mình kiếp mộng du" ...

Hạnh phúc sẽ đến với lựa chọn đúng cho mỗi thời điểm. Hạnh phúc đâu có trước sau mà tiếc nuối quá khứ, mòn mỏi chờ tương lai, hạnh phúc là hành trình tiếp diễn tuyến tính. Bởi nhiều lúc những lo toan là tự mình mang cái nợ nghĩ ngợi nhiều. Hạnh phúc không hề có giá để phải đánh đổi.

Bởi nếu hạnh phúc chỉ là một món hàng để mặc cả dịch vụ thuận mua vừa bán, thì cuộc đời này sẽ nhẹ nhàng biết bao nhiêu. Những năm học phổ thông, tôi có thích thầm vài cô bạn gái. Khi ấy, hạnh phúc đơn giản chỉ là cảm giác ấm áp khi có sự hiện diện của người đó.

Cảm thấy thích thú khi ngại ngùng nhìn ngắm khuôn mặt, dáng người, cách người đó bước đi, hành động hay nhăn nhó suy nghĩ. Những năm là sinh viên, tôi luôn tin rằng hạnh phúc khi mình kiếm được tiền. Và khi ấy tôi thường mơ về viễn cảnh thật sự cảm thấy hạnh phúc là như thế nào.

Tôi đủ tiền la cà hàng quán lúc tan tầm, mua quà tặng người yêu mỗi dịp đặc biệt, rồi có việc làm, đi du lịch... Tất nhiên, khi đó chuyện hẹn hò không phải đắn đo 100 nghìn có đủ không. Ngày ấy, ao ước lớn nhất của tôi là bao giờ cũng có vài trăm nghìn trong túi.

Khi ấy tôi ngập trong "Sẽ chẳng thể có hạnh phúc khi bạn không có tiền hoặc một công việc kiếm ra tiền". Ngay cả những mối quan hệ thân hữu cũng vậy. Từ sơ giao đến thân thiết là một quãng đường, một quá trình... bạn không thể nào đi hết quá trình ấy với cái túi rỗng không.

Những món quà, những chuyến du lịch, những khi xem phim hay ăn tối... tất tần tật đều trở nên đơn giản.

Nhưng rồi thời gian lạnh lùng thay đổi tất cả. Hạnh phúc là khi bạn trở về sau một hôm xác xơ, chỉ cần có người vẫn nhẫn nại ngồi nghe bạn kể câu chuyện của một ngày dài. Hạnh phúc là khi bạn thất bại, vẫn có người mỉm cười khen bạn về sự chiến đấu mà bạn đã trải qua.

Hạnh phúc là khi bạn quyết định vứt bỏ mọi thứ, vẫn có người siết tay bạn và tin tưởng bạn thừa khả năng làm lại từ đầu. Ít nghĩ ngợi hơn thì hạnh phúc cũng đơn giản hơn, hạnh phúc ở xung quanh ta, như chỉ cần mẹ thôi mất ngủ buổi đêm, cái lưng của ba sẽ bớt đau những khi trở gió.

Hạnh phúc của ba mẹ khi thấy con cười vui, hạnh phúc khi người "xưa" hạnh phúc. Và hạnh phúc nhiều lúc chỉ là đang đi công việc gấp, không gặp cảnh kẹt xe hoặc băng băng trên đường Điện Biên Phủ chỉ có đèn xanh.

Hạnh phúc khi ngồi quán cà phê, cô phục vụ châm thêm nước trà mà mình không cần mở miệng yêu cầu. Hạnh phúc là đêm ấy ngoài trời có mưa, mình cuộn tròn trong chăn mở đèn đọc một cuốn sách ưa thích.

Hạnh phúc nhiều khi chỉ là xe cán đinh đang đẩy bộ thì phát hiện một tiệm sửa xe ngay trước mặt. Thậm chí, hạnh phúc chỉ là thấy chậu hoa hồng úa tàn phút chốc lại trổ những mầm xanh. Biết đâu tôi sẽ rời phố sớm hơn kế hoạch. Ngủ một giấc thật ngon, mở mắt là buổi sáng trong lành không gợn nghĩ suy. Hạnh phúc lắm chứ.

READ MORE
Thứ Sáu, 28 tháng 3, 2025
no image

Đúc kết cuộc đời mình, tỷ phú 97 tuổi Lý Triệu Cơ đã để lại 4 lời khuyên quý giá, dành cho những người muốn có được thành công thật sự.

Lý Triệu Cơ, người khởi nghiệp từ hai bàn tay trắng, vừa qua đời hôm 17/3 (thọ 97 tuổi) là một tỷ phú nổi tiếng ở Hong Kong (Trung Quốc).

Sang Hong Kong lập nghiệp từ khi còn trẻ, vị tỷ phú sinh năm 1928 tại Quảng Đông đã trở thành người giàu thứ 19 trên thế giới theo danh sách của Bloomberg vào năm 2012. 

Hồi tháng 2, Forbes ước tính ông có khối tài sản gần 30 tỷ USD, giàu thứ hai Hong Kong.

Tỷ phú Lý Triệu Cơ từng đúc kết cuộc đời mình và đưa ra 4 lời khuyên chân thành, cũng là 4 bài học lớn, dành cho những ai muốn thành công thực sự. 


Kiên trì và chăm chỉ

Năm 1958, khi mới 19 tuổi, Lý Triệu Cơ mang theo một chiếc túi vải, làm việc không ngừng tại các bến tàu ở Du Ma Địa (phía nam bán đảo Cửu Long, Hong Kong).

Ban ngày ông giúp cha quản lý cửa hàng vàng, ban đêm tự học vẽ bản vẽ xây dựng. Ông kiên trì: "Muốn thành công thì phải chịu đựng những điều khổ cực nhất", thông tin từ Sohu. 

Chính sự kiên trì này đã giúp ông xây dựng đế chế của mình. 


Đừng vội kết hôn nếu chưa ổn định về kinh tế

Thực tế cho thấy, nhiều đôi vợ chồng kết hôn trước năm 25 tuổi đã phải ly hôn do áp lực tài chính. Đây là một lời nhắc nhở cho giới trẻ, hôn nhân cần có một nền tảng vật chất vững chắc. 

Giống như việc xây dựng một tòa nhà, cần chờ bê tông khô cứng rồi mới tiếp tục công việc. Các tỷ phú Mark Zuckerberg hay Bill Gates đều chờ sự nghiệp ổn định mới bước vào hôn nhân. 


Dành tiền để kiếm tiền, để “tiền đẻ ra tiền”

Học được cách sử dụng vốn để sinh lời là một trong những bài học quan trọng nhất của Lý Triệu Cơ. Hãy tiết kiệm ít nhất 10% thu nhập mỗi tháng và đầu tư cho tương lai.

Dành tiền để kiếm tiền, khiến “tiền đẻ ra tiền” là bài học quan trọng ông để lại. 


Chọn nghề và người bạn đời đúng đắn

Đàn ông sợ nhất là chọn sai nghề, còn phụ nữ sợ nhất là lấy nhầm chồng. 

Việc chọn ngành nghề và bạn đời quan trọng như việc đầu tư vào một cổ phiếu. Nếu chọn sai, bạn sẽ phải trả giá đắt. 

Không thể tiết kiệm tiền chỉ bằng cách ghi chép sổ sách, hôn nhân không thể chịu đựng được nghèo đói và chọn sai nghề còn nguy hiểm hơn là không chăm chỉ làm việc.

4 lời khuyên trên đây của tỷ phú Lý Triệu Cơ giống như những liều thuốc đắng nhưng hiệu quả.

Dù trong thời đại ngập tràn những câu chuyện, lý thuyết về làm giàu nhanh chóng, những người kiên nhẫn với công việc, chăm chỉ và khôn ngoan trong đầu tư vẫn là những người đón được ánh sáng bình minh trong thế giới của chính họ

READ MORE
Thứ Sáu, 21 tháng 3, 2025
no image

 Việt Nam đang đặt mục tiêu tăng trưởng 8% trong năm 2025 và sẽ lên hai con số từ năm 2026 trở đi. Mức tăng trưởng cao này sẽ tiếp tục trong hai thập kỷ. Vì sao lại có con số này?

Thông điệp khá rõ ràng, lãnh đạo Việt Nam đang quyết tâm thoát bẫy thu nhập trung bình.

---------------------------

Tôi từng học chương trình Master về quản lý chính sách kinh tế tại Đại học Columbia. Chương trình này được thiết kế dành riêng cho những người mid-career đang làm về chính sách kinh tế tại các nước đang phát triển. Bạn học của tôi đến từ 25 quốc gia trên thế giới, hầu hết là nước đang phát triển. Chúng tôi có duy nhất một bạn học là người Mỹ. Bạn đó theo học chương trình này vì đang làm cho Bộ Ngoại giao Mỹ chuyên về trừng phạt kinh tế các nước đang phát triển.

Nói vậy để các bạn hiểu, chúng tôi cực kỳ tập trung vào chính sách kinh tế của nước đang phát triển. Và đương nhiên, chúng tôi không thể không tranh luận về vấn đề “bẫy thu nhập trung bình” và làm thế nào để thoát khỏi nó.

--------------------------

Đầu tiên, xin nói một chút về bẫy thu nhập thấp. Bẫy thu nhập thấp là tình trạng vòng lặp đói nghèo. Nghèo thì tiền làm ra chỉ đủ để ăn tiêu, không có tính luỹ để đầu tư. Không có đầu tư thì không thể tăng năng suất. Năng suất thấp thì thu nhập thấp và tiếp tục đói nghèo. Cái vòng luẩn quẩn nghèo này có lẽ dễ hiểu với chúng ta. Các quốc gia nằm trong vòng lặp đói nghèo này thường bị vướng các vấn đề nội chiến, sắc tộc, tôn giáo, chính trị phức tạp.

Muốn thoát bẫy thu nhập thấp thì không quá khó. Chỉ cần đất nước đó có hoà bình, công nhận kinh tế tư nhân, mở cửa nhập khẩu vốn. Cái này ở Việt Nam gọi là Đổi mới.

Tại các nước nghèo này, thứ thừa nhất là lao động và thứ thiếu nhất là vốn. Mở cửa nhập khẩu vốn, vay nợ để đầu tư công cho hạ tầng, phát triển thị trường tài chính… Tất cả những biện pháp này giúp tăng vốn rất nhanh và đem lại tăng trưởng.

Giai đoạn mới thoát khỏi bẫy thu nhập thấp, thường thì kinh tế tăng trưởng rất nhanh, có thể lên đến 10% mỗi năm và kéo dài nhiều năm. Sau một thời gian, quốc gia này được xếp vào nhóm thu nhập trung bình.

Nhưng người ta thấy một hiện tượng là khi đã vào nhóm thu nhập trung bình, tốc độ tăng trưởng trung bình dài hạn của nhiều nước cứ chậm dần lại theo thời gian. Đây chính là bẫy thu nhập trung bình.

Tuy nhiên, cũng có vài quốc gia mà tốc độ tăng trưởng cao được duy trì dài hơn, và thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, tiến vào nhóm thu nhập cao. Đến khi có thu nhập cao rồi thì tốc độ tăng trưởng của hầu hết các nước đều giảm, nên nhiều người nói vui là có cái gọi là bẫy thu nhập cao. 

--------------------------

Có một lưu ý rất quan trọng là việc thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình thường chỉ diễn ra trong giai đoạn dân số vàng. Nếu hết dân số vàng mà không thoát được khỏi bẫy thu nhập trung bình thì sau đó rất khó. Vì thế mới có cái nguy cơ "Chưa giàu đã già”. 

Dân số vàng xuất hiện sau khi một quốc gia ra khỏi đói nghèo. Khi đó, việc chăm sóc sức khoẻ tốt lên, tỷ lệ tử vong giảm mạnh, trong khi tỷ lệ sinh vẫn cao. Điều này tạo nên một giai đoạn bùng nổ dân số. Sau một thời gian, tỷ lệ sinh giảm dần do xã hội công nghiệp hoá, tâm lý dân cư thay đổi, ngại đẻ.

Dân số tăng đương nhiên góp phần vào tăng trưởng. Nhưng không chỉ vậy, dân số tăng còn khiến người ta kỳ vọng cao hơn vào tăng trưởng trong tương lai, vì thế người ta sẽ đầu tư nhiều hơn, thông qua tiết kiệm và nhập khẩu vốn. Vì thế, tốc độ tăng dân số có thể chỉ là một, nhưng nó giúp hút thêm vốn, kết quả là tăng trưởng tổng thể thường cao hơn tăng dân số. 

Nhưng dân số cũng sẽ có tác động ngược lại. Khi dân số sắp già, kỳ vọng tương lai giảm, các luồng tiền đầu tư sẽ giảm, dòng vốn lại đi tìm nước dân số trẻ hơn. Vì thế, nếu quốc gia đã sang giai đoạn dân số già, tốc độ tăng trưởng sẽ giảm mạnh hơn tốc độ giảm dân số. (câu chuyện nhập khẩu lao động sẽ nói khi khác)

------------------------------------------

Một vấn đề nữa là khả năng tích luỹ vốn của nền kinh tế.

Như đã nói, muốn tăng trưởng thì cần vốn. Vốn có thể nhập khẩu hoặc tự tích luỹ thông qua tiết kiệm và thị trường tài chính. 

Nhập khẩu vốn thì vui, nhưng sau đó sẽ phải đối mặt với việc dòng vốn bị rút ra. Các chính sách quản lý ngoại hối hay đầu tư chỉ có thể tác động đến tốc độ nhập khẩu hay xuất khẩu vốn, không thể đảo ngược xu hướng đó. Như trên đã nói qua, dòng vốn toàn cầu sẽ chảy đến nơi mà nó nghĩ là sẽ sinh lợi tốt. Vì thế, đây là liều thuốc tốt để thoát khỏi bẫy thu nhập thấp, nhưng lại không có nhiều tác dụng khi muốn thoát bẫy thu nhập trung bình. 

Tiết kiệm để tạo vốn nội sinh của quốc gia là đặc biệt quan trọng. Để có điều này cần hai yếu tố là văn hoá tiết kiệm của dân và (chính sách) thị trường tài chính tốt. 

Tôi có một ông thầy người Argentina, ổng luôn ghen tị với dân Á Đông. Vì ổng tin rằng dân Mỹ Latin chỉ thích tiệc tùng, không thích tiết kiệm, nên rất khó để thoát bẫy thu nhập trung bình. 

Ngược lại, khả năng thoát bẫy thu nhập trung bình của các nước Á Đông có vẻ tốt hơn, khi các nền kinh tế Nhật, Hàn, Đài Loan, Hong Kong, Sigapore và Trung Quốc đã thoát. Nhưng cũng nhiều nước ASEAN khác đang rơi vào bẫy. Như vậy, quốc gia nằm trong nhóm các nước Châu Á Thái Bình Dương sẽ có cơ hội thoát bẫy thu nhập trung bình cao hơn, nhưng điều đó là chưa đủ. 

----------------------------------

Đó là hiện tượng bẫy thu nhập trung bình. Giờ chúng ta sẽ lý giải vì sao nó tồn tại và làm thế nào để thoát khỏi nó. 

Nhiều người nói, vì do chính sách kinh tế. Nếu chính sách kinh tế tốt thì sẽ vượt qua được, còn nếu chính sách kinh tế dở thì sẽ bị rơi vào bẫy. Giải thích như thế đúng, nhưng chưa đủ. Đúng là vì chính sách kinh tế gần như quyết định toàn bộ việc một quốc gia sẽ rơi vào hay thoát được khỏi bẫy thu nhập trung bình. Nhưng điều gì cho ra chính sách kinh tế tốt?

Nếu chỉ là biết thế nào là chính sách kinh tế tốt thì nhiều giáo trình đã nói. Chỉ cần vài nhà kinh tế học tư vấn cho chính phủ là thoát bẫy được thôi, mà sao các nước cứ lần lượt rơi vào bẫy vậy?

Đó là vì, để ra được chính sách kinh tế tốt, cũng có giá của nó, và trong nhiều trường hợp, các chính trị gia không muốn trả cái giá đó. Vì vậy, họ đã đưa ra các lựa chọn chính sách thuận về mặt chính trị hơn trong ngắn hạn, nhưng nghịch cho nền kinh tế về dài hạn.

Ở đây, tôi muốn tập trung phân tích các yếu tố chính trị để có thể đưa ra chính sách kinh tế tốt, và cả chính sách dở. Chính sách kinh tế thì có hàng ngàn vấn đề, tôi chỉ xin lấy ví dụ một số. 

--------------------

Kích cầu hay trọng cung

Trọng cung là các chính sách giúp phía cung có thêm năng lực để sản xuất và cung ứng nhiều hàng hoá, dịch vụ hơn. Nó bao gồm việc tăng đầu tư cho hạ tầng, giáo dục, khoa học công nghệ; cải cách hệ thống tư pháp để giải quyết tranh chấp nhanh hơn, công bằng hơn; tạo thuận lợi làm thủ tục hành chính; chống tội phạm kinh tế, chống độc quyền,… Nói chung là làm sao cho doanh nghiệp thuận tiện kinh doanh trong một môi trường thúc đẩy đầu tư, công nghệ. 

Kích cầu là việc tác động vào phần cầu của nền kinh tế, chủ yếu gồm nới lỏng chính sách tài khoá và tiền tệ. Chi tiêu công, giảm thuế, tăng cung tiền đều là các giải pháp kích cầu. 

Cả hai loại chính sách này đều sẽ giúp con số GDP tăng lên. Nhưng trọng cung mới là tăng trưởng thực chất, còn kích cầu chỉ mang lại tăng trưởng trong ngắn hạn và gây thiệt hại về dài hạn như khủng hoảng kinh tế hoặc lạm phát cao. Ai cũng biết vậy, nhưng nếu để đạt tăng trưởng GDP, lãnh đạo lại thích kích cầu hơn là trọng cung. Vì mấy lý do:

Thứ nhất, kích cầu nhanh hơn, đẹp con số trong nhiệm kỳ của mình. Còn trọng cung thường có độ trễ vài năm đến vài chục năm, bây giờ tôi có làm tốt thì nhiệm kỳ sau được hưởng chứ không phải tôi.

Ví dụ nhé, một trong những chích sách trọng cung tốt nhất là cải cách hệ thống tư pháp để tăng tính minh bạch và khả năng dự đoán phán quyết của toà án, giảm thời gian giải quyết tranh chấp, tăng tỷ lệ thi hành án dân sự thành công, giảm tỷ lệ huỷ phán quyết trọng tài… Những hành động này thực sự có lợi cho phát triển kinh tế. Nhưng để việc cải cách tư pháp trên ngấm được đến từng người dân và doanh nghiệp, kích thích họ tự tin hơn khi bỏ tiền đầu tư hoặc giao kết hợp đồng, thì cần hàng thập kỷ. Lúc đó có ai ghi danh cho lãnh đạo đã làm tốt đâu.

Thứ hai, kích cầu là giảm thuế, tăng chi trợ cấp cho người dân, miễn học phí, miễn viện phí, trợ cấp giá xăng giá điện… Toàn những thứ được dân khen, được báo chí tung hô. Còn chính sách trọng cung thì ít được khen ngợi hơn. 

Vậy nên, trong ngắn hạn, chính trị gia thường dùng chính sách kích cầu để đạt tăng trưởng đẹp trong năm tới, có thể nhằm chuẩn bị cho một cuộc bầu cử chẳng hạn. Nhưng nếu ông ta có ý định dùng kích cầu để tăng trưởng cao dài hạn thì chắc chắn đó là thảm hoạ. Thậm chí, nếu mục tiêu là tăng trưởng dài hạn thì còn phải chấp nhận thắt chặt để giữ lạm phát và lãi suất cho vay thấp nhằm tạo điều kiện cho đầu tư tư nhân.

--------------------------------

Bảo hộ thị trường và ưu đãi hỗ trợ ngành kinh tế

Bảo hộ thị trường và ưu đãi hỗ trợ ngành kinh tế cũng là một sự lựa chọn khó khăn cho chính trị gia. Đây là các chính sách tác động đến từng ngành kinh tế, chủ yếu thông qua các biện pháp như trực tiếp đầu tư qua doanh nghiệp nhà nước, cắt giảm thuế, trợ cấp thông qua giá điện hoặc các khoản vay lãi suất thấp và dựng hàng rào đối với hàng nhập khẩu...

Nhiều nhà kinh tế cho rằng các chính sách phát triển ngành này là trung tâm trong tiến trình vượt bẫy thu nhập trung bình của các nước Đông Á như Nhật, Hàn, Trung Quốc… Nhưng cũng nên nhớ rằng hàng chục nước khác cũng có chính sách bảo hộ hay ưu đãi hỗ trợ ngành kiểu này, nhưng vẫn rơi vào bẫy. 

Kịch bản tốt của một chính sách phát triển ngành là Nhà nước dùng nguồn lực và quyền lực của mình, để giúp doanh nghiệp nội địa phát triển trong giai đoạn đầu, tích luỹ vốn và kinh nghiệm. Sau khi các doanh nghiệp này đã đủ năng lực cạnh tranh với nước ngoài thì cắt giảm và bãi bỏ các chính sách bảo hộ hay ưu đãi.

Làm chính sách phát triển ngành này rất khó. Nếu thiếu thì doanh nghiệp không đủ lực để phát triển. Nếu thừa thì doanh nghiệp sẽ ỉ lại và cũng không chịu phát triển. Thậm chí, các doanh nghiệp thường kiếm lợi nhuận trước mắt và dùng lợi nhuận đó để vận động duy trì chính sách bảo hộ và hỗ trợ. Vận động có thể bằng nhiều cách, cả sạch và bẩn.

Quan trọng hơn, các chính sách hỗ trợ ngành này thường nhận được sự ủng hộ về mặt chính trị. Bởi người nào được hỗ trợ thì sẽ to mồm ủng hộ còn người khác thì không muốn to mồm phản đối. Thậm chí, nếu trong bộ máy nhà nước có cơ quan được giao nhiệm vụ phát triển một ngành, thì cơ quan đó sẽ chủ động vận động cho chính sách ưu đãi hỗ trợ của ngành mình chứ chẳng cần đợi đến doanh nghiệp trong ngành kêu.

Có lần mình phàn nàn với nhóm bạn là nước tao có nền kinh tế quả mít, vì ngành nào cũng được coi là mũi nhọn và được ưu đãi, thậm chí Việt Nam còn ưu đãi hỗ trợ cả những ngành untradable (tức là những ngành không bao giờ phải cạnh tranh với nước ngoài). Chúng nó ồ lên cười và bảo nước nó cũng thế. Có lẽ, tình trạng ưu đãi hỗ trợ tràn lan nhằm ban phát lộc lá diễn ra phổ biến. 

--------------------------------

Điều kiện gia nhập thị trường và các rào cản kinh doanh

Một ví dụ đơn giản như các cửa hàng ở sân bay. Nếu tất cả các cửa hàng này đều chung một chủ thì sẽ có vị thế độc quyền. Sự độc quyền này cho phép họ tăng giá mà không chịu áp lực cạnh tranh. Doanh nghiệp này sẽ sử dụng lợi nhuận độc quyền để vận động quan chức nhằm tiếp tục duy trì vị thế độc quyền của mình. (nhắc lại, vận động ở đây có thể bao gồm cả sạch và bẩn). 

Sự liên kết giữa doanh nghiệp và quan chức như vậy có thể xuất hiện ở hầu hết các ngành kinh tế. Vì thế các quan chức sẽ rất thích môi trường kinh doanh càng nhiều giấy phép càng tốt, tiêu chí cấp phép càng cao hoặc càng mơ hồ càng tốt.

Các doanh nghiệp đã được kinh doanh, đang tồn tại trong thị trường thì muốn rào cản gia nhập thị trường thật cao để bớt đối thủ cạnh tranh. Còn những doanh nghiệp muốn giảm rào cản gia nhập thị trường thì lại chưa tồn tại. Nghịch lý này khiến cho việc cắt giảm điều kiện gia nhập thị trường rất khó thực hiện. 

Có lần, tôi tham gia một cuộc họp thảo luận về một ngành kinh tế mà trên thị trường chỉ có vài doanh nghiệp (xin phép không nêu tên, vì tôi hèn). Hai quy định được nói nhiều nhất là thủ tục để xin phép kinh doanh lần đầu và thủ tục để mở rộng kinh doanh. 

Một doanh nghiệp đứng lên ủng hộ mạnh mẽ quy định thủ tục xin phép lần đầu càng khó càng tốt, yêu cầu đủ thứ từ vốn lớn, quy mô lớn, kinh nghiệm nhiều. Đương nhiên, họ sẽ lấy các lý do như ông nhỏ thì không an toàn, khó quản lý, quyền lợi người tiêu dùng không được bảo đảm. Nhưng ai cũng biết, lý do thật của việc này là do họ không muốn có ông khác vào thị trường cạnh tranh với họ. 

Đến khi tranh luận về thủ tục mở rộng kinh doanh, cũng doanh nghiệp đó đề nghị bỏ, bởi quy định này cản trở họ đang trên đà phát triển. Tuy nhiên, một doanh nghiệp khác lại đứng lên ủng hộ thủ tục vì họ có vẻ lo bị mất thị phần vào tay ông vừa nói trước đó.

Câu chuyện này diễn ra ở rất nhiều ngành kinh tế. Tôi từng gặp trường hợp một doanh nghiệp vận động để Chính phủ đưa ra một thứ giấy phép kinh doanh mới cho ngành của họ. Bạn có thể ngạc nhiên hỏi: Vì sao đang tự do không muốn lại muốn chui vào rọ? Họ tính là nếu phải xin phép thì họ có khả năng xin phép tốt nhất so với đối thủ và đó là lợi thế cạnh tranh.

Cắt giảm giấy phép hay các rào cản kinh doanh nhiều khi chính là đập nồi cơm của cán bộ. Hãy thử nghĩ mà xem, một cục vụ bộ ngành nào đó đang kiếm được từ một cái giấy phép con. Giờ mà lãnh đạo bảo bỏ cái giấy phép đó, thì lãnh đạo coi như mất ít nhất một phiếu ủng hộ trong trung ương và đại hội.

------------------------

Tôi có thể kể ra nhiều ví dụ khác trong các chính sách về chi tiêu công (chi cho hạ tầng hay văn hoá), bảo hiểm xã hội (tăng lương hưu hay tiết kiệm để đầu tư)… Những ví dụ này cho thấy, việc vượt bẫy thu nhập trung bình không phải chỉ là sự hứa hẹn một tương lai xán lạn mà còn là một con đường chông gai và dễ đi lạc.

Duc Minh Nguyen

READ MORE